Letaif

Tasavvuf ehli, insanın hakikati itibariyle on unsurdan oluştuğunu söyler. Bunların beş tanesi Emir Âlemi’nden iken, diğer beşi ise Halk Âlemi’ndendir. “Dikkat edin, yaratmak da emretmek de yalnız O’na mahsustur.” (Araf, 54) ayet-i kerimesi işte bu emir ve halk âlemine işaret eder.

Halk Âlemi, gözümüzle gördüğümüz ve içinde yaşadığımız bu kâinattır. Yaratılmış olması sebebiyle “halk” ismini almıştır. İnsan vücudunda bulunan beş unsur halk âlemindendir. Bunlar; nefs (emmâre), su, hava, ateş ve topraktır.

Her unsurun özellikleri vardır. Bu sebeple insanı etkilerler. Mesela toprak unsurunun ana özelliği tembelliktir. Allah’ın emirlerini yerine getirmek istemediği gibi yasaklarından da sakınmaz.

Su unsurunun ana özelliği ise münafıklıktır. Su nasıl girdiği kabın şeklini alırsa, su unsurunun etkisi altındaki insan da yanındaki insanlardan etkilenip onlar gibi davranır. İyi insanların yanında iyi, kötülerin yanında da kolaylıkla kötü olurlar. Yani kişilikleri su gibi akışkan, değişkendir.

Ateş unsurunun ana özelliği öfkedir. Bu unsurunun etkisinde kalan kişilerde müsamaha olmaz. Yapılan bir yanlış karşısında hemen bağırıp çağırır, kendilerini sürekli haklı görürler.

Hava unsurunun ana özelliği ise kibirdir. Böyle kişiler kendilerinden başka kimseyi sevmez, herkesi kusurlu görürler.

Son olarak nefs unsurunun ana özelliği ise hiçbir itaate yanaşmayıp, kendisinden üstün bir değer kabul etmemesidir. Ki bunun bir sonucu ilâhlık iddiasıdır.

İşte insandaki manevi hastalıkların kaynağı bu beş unsura dayanır. Tedavisi ise bir mürşid-i kâmil nezaretinde zikir ve Hakk’a doğru seyrüsülûk etmektir. Böylece vücuttaki Emir Âlemi’nden olan kalp, ruh, sır, hafî ve ahfâ denen beş lâtife hakikatine kavuşur.